آشنایی با قطعات برقی خودرو
در ابتدای این متن در ارتباط با عیب یابی خودرو با قطعات اصلی خودرو سروکار داریم. می‌خواهیم ببینیم که خودرو چه قطعات اصلی‌ای دارد و هر یک از آن‌ها از چه وظیفه‌ای برخوردار است. همچنین هر یک از این قطعات در چه صورتی با مشکل مواجه می‌شوند و با مشکل مواجه شدن‌شان نیز چه عواقبی برای خودرو در پی دارد.
۱- باتری در خودرو
باتری یکی از اصلی‌ترین قطعات هر خودرو است. این قطعه وظیفه دارد که برق مورد نیاز خودرو را تولید و ذخیره کند. منظور از تولید برق این است که پیش از روشن شدن خودرو، یک سری واکنش‌های شیمیایی در باتری رخ می‌دهند و برق مورد نیاز جهت روشن شدن خودرو را فراهم می‌کنند.
و منظور از ذخیره این است که کل جریان برقی که توسط باتری تولید می‌شود در خودِ باتری ذخیره می‌گردد. البته باتری وظیفه‌ی ثابت کردن ولتاژ برقی که به امکانات الکتریکی خودرو می‌رسد را نیز دارد.
از جملع علائم وجود مشکل در باتری عبارت اند از:
- دیر روشن شدن خودرو
- کم‌نور شدن چراغ‌های خودرو
- وجود بوی بد در باتری
- نشتی آب اسید از باتری
- باد کردن باتری
- افت ولتاژ موقع آمپر کشیدن باتری
همچنین عللی که می‌توانند رفته رفته موجب بروز مشکل در باتری شوند نیز عبارت اند از:
- عدم استفاده از باتری برای مدت‌زمانی طولانی
- استفاده از آب اسید غیر استاندارد برای باتری
- بیش از اندازه شارژ شدن باتری به وسیله‌ی دینام
- و …
۲- آلترناتور در خودرو
قطعات اصلی آلترناتور، روتور، استاتور و آفتامات هستند. دو مورد اول وظیفه‌ی تبدیل نیروی مکانیکی به برق را بر عهده دارند و مورد آخر برق تولیدی را برای باتری ارسال می‌کند.
در صورتی که آلترناتور با مشکل مواجه شود، معمولاً علائم زیر دیده می‌شوند:
- شارژ زیاد یا کم باتری
- خاموش شدن خودرو حین حرکت (روشن نشدن بعد از خاموش شدن ناگهانی)
- نور زیاد یا کم چراغ‌های خودرو به هنگام روشن بودن خودرو
مواردی هم که می‌توانند موجب بروز مشکل در آلترناتور خودرو شوند، موارد زیر هستند:
- پارگی تسمه آلترناتور
- مشکل در اتصالات پشت آلترناتور
- تمام‌شدن زغال‌های آلترناتور
- سوختگی در فیوز برق تحریک آلترناتور
- مشکل در کابل مثبت آلترناتور به باتری
- و …
۳- سیستم فن خودرو
سیستم فن مانع از بالا رفتن دمای موتور خودرو می‌شود. بنابراین در صورتی که سیستم فن با مشکل مواجه شود، دمای موتور بالا رفته و اصطلاحاً جوش می‌آید. سیستم فن متشکل از سنسور دمای آب، کنترل یونیت فن، رله فن، فیوز فن و موتور فن است.
در صورت بروز مشکل در سیستم فن، مشکلات زیر به وجود می‌آیند:
- بالا رفتن دمای موتور و به اصطلاح جوش آوردن موتور
- قطع ناگهانی کمپرسور کولر
- افزایش مصرف سوخت
- خالی شدن سریع شارژ باتری
- افزایش دمای آب
۴- کمپرسور کولرخودرو
چهارمین قطعه‌ای که در این نوشتار با عنوان راهنمای عیب یابی خودرو به معرفی آن می‌پردازیم، کمپرسور کولر است که در واقع از اصلی‌ترین قطعات سیستم کولر خودرو به شمار می‌رود. در صورتی که مشکلی در کمپرسور کولر به وجود آید کل سیستم کولر خودرو از کار می‌افتد. عمده‌ترین مشکلی که در کمپرس کولر خودرو به وجود می‌آید مشکل در کلاچ کمپرسور است. عمدتاً کمپرسورها از یک کلاچ برخوردار اند که این کلاچ هر زمان که نیاز به کار کمپرسور باشد آن را فعال کرده و هر زمان که نیازی به کار آن نباشد غیر فعال‌اش می‌کنند.
۵- ترموستات خودرو
مایع خنک‌کننده‌ای که میان پیشرانه و رادیاتور وجود دارد، توسط ترموستات جریان می‌یابد. توضیح آن که زمانی که پیشرانه سرد است، ترموسات وظیفه دارد که آن را گرم کند. برعکس این ماجرا نیز هست. زمانی که پیشرانه گرم است ترموستات دست به کار شده و مانع از گرمای زیاد پیشرانه یا موتور می‌شود.
در صورت خراب شدن ترموستات، دمای موتور خودرو زیاد می‌شود. بنابراین یکی از علل داغ شدن خودرو وجود مشکل در ترموستات است.
۶- سوییچ چراغ ترمز
این سوییچ از جمله اصلی‌ترین قطعات خودرو نیست، اما کاربرد مهمی دارد. وظیفه آن این است که به‌هنگام قرار گرفتن پای راننده روی پدال ترمز، چراغ ترمز در عقب خودرو را روشن می‌کند. بنابراین زمانی که چراغ‌های عقب مشکلی نداشته باشند ولی زمان ترمز گرفتن روشن نشوند، مشکل از این سوییچ چراغ ترمز است.
۷- کالیپر ترمز
برخلاف قطعه‌ی قبلی، این قطعه یکی از اصلی‌ترین قطعات خودرو است. توضیح آن که زمانی که ترمز گرفته می‌شود، وظیفه‌ی کالیپر ترمز این است که لنت‌های ترمز را روی دیسک فشار دهد تا در نتیجه خودرو متوقف شود. از جمله علائم خرابی کالیپر خودرو عبارت‌اند از:
- ایجاد سایش در لنت‌ها
- نشتی در سیستم ترمز
۸- دیسک ترمز خودرو
از دیگر قطعات اصلی خودرو می‌توان به دیسک ترمز خودرو اشاره داشت. دیسک معمولاً کنار چرخ‌ها است و زمانی که ترمز گرفته می‌شود در اثر اصطکاکی که میان لنت‌ها و دیسک به وجود می‌آید، دیسک متوقف می‌شود.
در صورت بروز مشکل در دیسک، علائم زیر ایجاد می‌شوند:
- لرزیدن خودرو هنگام ترمز گرفتن
- کاهش قدرت ترمزگیری خودرو
۹- استارت
نهمین قطعه‌ای که در مقاله‌ی مربوط به راهنمای عیب یابی خودرو به آن می‌پردازیم، استارت است. استارت یک موتور الکتریکی است که با استفاده از برق ناشی از باتری موجب شروع شدن چرخش میل لنگ می‌شود. با چرخش میل لنگ موتور نیز روشن می‌شود.
قطعات اصلی استارت، دو مورد هستند: یکی اتوماتیک استارت و دیگری موتور الکتریکی استارت.
اتوماتیک استارت، وظیفه دارد که مدار برق اصلی موتور استارت را وصل کند. گفته شد که موتور الکتریکی استارت نیز به واسطه‌ی برق ناشی از باتری، چرخش میل لنگ و در نتیجه روشن شدن موتور خودرو را موجب می‌شود.
نکته‌ای که بد نیست بدانید این است که زمانی که از استارت استفاده می‌شود، سایر قطعات مصرف‌کننده‌ی باتری، اتصال‌شان از باتری قطع می‌شود. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟
چون استارت برق زیادی می‌طلبد. در واقع اتصال سایر قطعات با باتری قطع می‌شود تا در وهله‌ی اول برق زیادِ مورد نیاز استارت تأمین شود و همچنین خود قطعات آسیبی نبینند. پس از فرآیند استارت زدن، برق سایر قطعات باری دیگر وصل می‌شود.
در صورتی که سیستم استارت دچار مشکل شود، علائم زیر ممکن است بروز یابند:
- ایجاد دوی و بوی سوختگی در قسمت استارت
- ترکیدن باتری در زمان استارت زدن
- به سختی و سنگین استارت خوردن خودرو
- داغ شدن بیش از اندازه‌ی کابل منفی باتری
۱۰- ECU
ECU یا واحد کنترل الکترونیکی مغز خودروهای انژکتوری است. در سیستم‌های انژکتوری یک سری سنسور یا حسگر به کار گرفته شده که این سنسورها با ECU در ارتباط هستند و اطلاعات لازم را برای ECU ارسال می‌کنند. در صورتی که ECU یا سنسورها با مشکل مواجه شوند خودرو نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
از جمله مهم‌ترین سنسورهای به کار رفته در خودرو می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- سنسور میل سوپاپ (سنسور میل سوپاپ بر روی میل سوپاپ نصب می‌شود و برای فعالیت به برق تغذیه نیاز دارد. در صورت خرابی این سنسور، در پاشش سوخت و جرقه اختلال به وجود می‌آید و در نتیجه مشکلاتی مانند افزایش مصرف سوخت، مشکل در کار کردن موتور، دیر روشن شدن موتور و خاموش شدن موتور در دور آرام بروز می‌کنند.)
- سنسور دور موتور (این سنسور، سرعت چرخش میل لنگ و پیستون را به ECU گزارش می‌دهد. در خودروهایی که از سنسور قبلی، یعنی سنسور میل سوپاپ، برخوردار نیستند با خرابی این سنسور، یعنی سنسور دور موتور، کلاً موتور روشن نمی‌شود. اما خرابی سنسور دور موتور در خودروهایی که از سنسور میل سوپاپ برخوردار هستند در نهایت موجب دیر روشن شدن خودرو و گاه حتی روشن نشدن خودرو می‌شود.)
- سنسور دمای هوای بیرون (این سنسور، دمای هوای بیرون را به ECU گزارش می‌دهد. در صورتی که این سنسور با مشکل مواجه شود چراغ چک خودرو روشن شده و همچنین دمای هوای بیرون برای سرنشینان نمایش داده نمی‌شود. حتی در بعضی از خودروهایی که دوگانه‌سوز هستند در صورت خرابی سنسور دمای هوای بیرون، موتور روی گاز نمی‌رود.)
- سنسور اکسیژن اول (این سنسور قبل از کاتالیست قرار دارد و عملکرد موتور را به ECU گزارش می‌کند و ECU بر طبق گزارش‌های این سنسور، پاشش سوخت را تنظیم می‌نماید. در صورتی که سنسور اکسیژن اول با مشکل مواجه شود مشکلاتی از قبیل روشن شدن چراغ چک خودرو، افزایش مصرف سوخت، دود سیاه از اگزوز و حتی روشن نشدن خودرو بروز می‌کنند.)
- سنسور اکسیژن دوم (این سنسور بعد از کاتالیست قرار گرفته است و اطلاعات مربوط به کاتالیست را به ECU گزارش می‌کند.)
- سنسور موقعیت دریچه گاز (وظیفه اصلی سنسور موقعیت دریچه گاز، گزارش گشودگی دریچه گاز به ECU است. ECU بر اساس گزارش این سنسور، میزان هوای ورودی به موتور پاشش سوخت را زیاد یا کم کرده کرده و به این ترتیب دور موتور افزایش یا کاهش پیدا می‌کند. در صورتی که این سنسور با مشکل مواجه باشد، ممکن است راننده تأخیر در گاز خوردن خودرو را تجربه کند و همچنین احتمال آن که خودرو در دور آرام خاموش شود وجود دارد.)
۱۱- پمپ بنزین
پمپ بنزین یکی دیگر از قطعاتی است که در این نوشتار در ارتباط با راهنمای عیب یابی خودرو به معرفی آن می‌پردازیم. این قطعه به‌طور معمول در درون باک قرار دارد. وظیفه‌ی اصلی آن این است که بنزین را از باک به موتور برساند. در صورتی که این قطعه با مشکل مواجه شود فشار بنزین کاهش پیدا کرده و بنابراین در عملکرد خودرو مشکل به وجود خواهد آمد. اصلی‌ترین علامت خرابی پمپ بنزین این است که خودرو استارت می‌خورد ولی روشن نمی‌شود.
۱۲- واشر سرسیلندر
واشر سرسیلندر نیز یکی از قطعات کاربردی خودرو است. این قطعه بین سرسیلندر و بلوک موتور قرار دارد. وظیفه اصلی واشر سرسیلندر، یکی این است که مجراهای آب و روغن که به سمت سرسیلندر در جریان هستند را آب بندی کند و دوم این که همین کار را برای محفظه مخصوص احتراق انجام دهد.
در صورتی خرابی واشر سرسیلندر، مشکلاتی به وجود می‌آید از جمله:
- قاطی شدن آب رادیاتور و روغن
- خارج شدن دود سفید از اگزوز (وارد شدن آب به سیلندر)
۱۳- شمع
مخلوطی از هوا و سوخت که در سیلندر وجود دارد باید توسط شمع آتش بگیرد. در واقع شمع با ایجاد جرقه این کار را انجام می‌دهد. شمع‌های خودرو باید هر چند وقت یک بار تعویض شوند، زیرا در اثر کارکرد زیاد معمولاً این قطعات از خودرو کارایی خود را از دست می‌دهند. در صورت خرابی شمع‌ها، معمولاً علائم زیر پیدا می‌شوند:
- لرزش خودرو
- روشن شدن چراغ چک خودرو
- افزایش مصرف سوخت
۱۴- کوئل خودرو
کوئل شمع اصلی‌ترین وظیفه‌ای که دارد، برق رسانی به شمع‌ها است. چند سال پیش عمدتاً برای کلیه‌ی شمع‌ها از یک کوئل استفاده می‌شد، اما چند وقتی است که برای هر شمع یک کوئل مخصوص استفاده می‌شود و بنابراین به تعداد شمع‌ها در خودروهای جدید، کوئل وجود دارد. در صورتی که کوئل خراب شود برق به شمع‌ها نرسیده و مشکلات ناشی از خرابی شمع بروز می‌کنند. در این زمان به احتمال زیاد چراغ چک خودرو روشن می‌شود.
۱۵- رادیاتور
موتور در حین روشن‌بودن داغ می‌شود و باید قطعه‌ای وجود داشته باشد که وظیفه‌ی خنک‌کردن موتور را بر عهده داشته باشد. قطعه‌ای که این وظیفه را بر عهده دارد رادیاتور خودرو است. رادیاتور از جمله قطعات اصلی خودرو است و بهتر است همواره از لحاظ سلامت مورد بررسی قرار گیرد.
راهنمای عیب یابی خودرو
تا اینجای کار در بحث در مورد عیب یابی خودرو به برخی از مهم‌ترین قطعات خودرو نگاهی داشته‌ایم و گفته‌ایم که در صورت بروز مشکل در هر یک از آن‌ها ممکن است چه مشکلاتی در خودرو به وجود آیند. حال در ادامه‌ی بحث در ارتباط با راهنمای عیب یابی خودرو نوبت به آن رسیده که به صورت برعکس عمل کنیم. یعنی برخی از مهم‌ترین ایرادهای خودرو را معرفی کرده و سپس قطعاتی که ممکن است با این ایرادها در ارتباط باشند را ذکر می‌کنیم.
۱- زمانی که خودرو خاموش می‌شود، لرزش دارد:
این ایراد به احتمال زیاد با خرابی سنسور مپ (MAP) در ارتباط است.
۲- در دور آرام، موتور خاموش می‌شود:
- شافت استپر موتور گیر می‌کند.
- دریچه گاز مشکل دارد.
- سنسور میل سوپاپ مشکل دارد.
۳- خودرو در هوای سرد روشن نمی‌شود:
- فشنگی یا سنسور دمای آب مشکل دارد.
در صورت مشکل‌دار بودن سنسور دمای آب، خودرو در اول صبح نیز به‌سختی و با چند استارت روشن می‌شود.
۴- به‌طور ناگهانی و بی‌دلیل دور موتور بالا می‌رود:
- سنسور دریچه گاز ایراد دارد.
- سنسور دور موتور ایراد دارد.
- سنسور مپ ایراد دارد.
- در ECU مشکل وجود دارد.
- سیستم ورودی هوا مشکل دارد.
۵- استارت نمی‌تواند موتور را روشن کند:
این مشکل در دو حالت قابل مشاهده است. حالت اول این است که استارت موتور را روشن نمی‌کند یا به اصطلاح استارت موتو را نمی‌چرخاند ولی نور چراغ‌های جلو مناسب و معمولی است. در چنین حالتی:
- کل استارت مشکل دارد.
- سوییچ استارت مشکل دارد.
- سونوئید استارت خراب است.
اما حالت دوم این است که استارت موتور را روشن نمی‌کند و نور چراغ‌های جلو هم کم است. در چنین حالتی، عمدتاً مشکل از باتری است. از جمله:
- باتری خراب است.
- باتری ضعیف است.
- اتصال‌های باتری شل است.
۶- خودرو شتاب زیادی ندارد:
در چنین وضعیتی برای عیب یابی خودرو باید موارد زیر را مدنظر داشته باشید:
- لوله مکش دارای نشتی است.
- آوانس اتوماتیک دلکو مناسب نیست.
- مقدار بنزین یا گاز خودرو کافی نیست.
- تنظیم دلکو درست نیست.
۷- مصرف بنزین زیاد است:
مواقعی که مصرف سوخت خودرو زیاد است و مجبور به بنزین زدن زود به زود هستید، ممکن است یک یا چند مورد از قطعات زیر دچار مشکل شده باشند:
- سنسور اکسیژن اول
- ورودی هوا
- ساسات
- شمع
۸- موتور داغ می‌کند:
عوامل احتمالی داغ کردن موتور عبارت اند از:
- در سیستم خنک کننده به میزان کافی آب وجود ندارد.
- تسمه پروانه شل است.
- در سیستم فن مشکل وجود دارد.
- پمپ آب مشکل دارد.
- درب رادیاتور خراب است.
- ترموستات مشکل دارد.
- لوله‌های جنت مشکل دارند.
- راه‌های ورودی هوا به رادیاتور بسته شده‌اند.
۹- موتور ریپ می‌زند:
قطعاتی که ممکن است در ریپ‌زدن موتور نقش داشته باشند موارد زیر هستند:
- شمع‌ها
- مدار جرقه
- سیستم اگزوز
- لوله‌های تنفسی
همچنین زمان‌هایی که بنزین به اندازه‌ی کافی در باک نیست، احتمال ریپ‌زدن موتور وجود دارد.